Umowa Darowizny

W związku z licznymi pytaniami dotyczącymi umowy darowizny chcemy Państwu przybliżyć istotne informacje dotyczące tej umowy. Poniżej znajdują się podstawowe aspekty związane z Umowami Darowizny, przedstawione z perspektywy notariusza.

1. Definicja Umowy Darowizny

Umowa Darowizny zawierana jest pomiędzy darczyńcą, czyli osoba która z własnego majątku dokonuje bezpłatnego świadczenia oraz obdarowanym, który to świadczenie przyjmuje. Najważniejszym elementem umowy darowizny jest fakt, darczyńca nie jest uprawniony do otrzymania zapłaty za przeniesienie przedmiotu umowy. Na obdarowanym nie spoczywa żaden obowiązek prawny względem darczyńcy.

Darczyńca może nałożyć na obdarowanego polecenie określonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem, oznacza to że polecenie to jest tylko i co do zasady nie jest egzekwowalne przy pomocy organów władzy publicznej. Nie wykonanie polecenie nie oznacza, że umowa darowizny może być z tego powodu odwołana, obdarowany mimo nie spełnienia polecenia nadal będzie właścicielem rzeczy którą otrzymał od darczyńcy.

Warto mieć również na uwadze, iż w sytuacji gdy obdarowany pozostaje w związku małżeńskim, przedmioty majątkowe nabyte na podstawie darowizny wchodzą do jego majątku osobistego (chyba że darczyńca postanowił inaczej). Darowizna co do zasady nie wchodzi do majątku objętego wspólnością ustawową.

Ten fakt oraz kwestie podatkowe powodują, iż umowa darowizny najczęściej zawierana jest pomiędzy osobami bliskimi, które łączą silne więzi emocjonalne.

Przedmiotem umowy darowizny podpisywanej u notariusza są najczęściej nieruchomości, jednak umowa ta może również dotyczyć rzeczy ruchomych, praw pieniędzy i wszelkich innych elementów mienia.

2. Odwołanie Umowy Darowizny

Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych

Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. To, czy przesłanka rażącej niewdzięczności została spełniona można ocenić dopiero po uwzględnieniu całokształtu okoliczności dotyczących zarówno obdarowanego, jak i darczyńcy, nie może to być jedynie subiektywne poczucie darczyńcy iż obdarowany jest niewdzięczny. Niewdzięczność ta powinna być oparta na kryteriach wynikających z ogólnie przyjętych norm społecznych.

3. Znaczenie Notariusza w Umowie Darowizny

Niezależnie od tego, czy przedmiotem darowizny jest nieruchomość czy jakikolwiek inny przedmiot, oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Konieczność zachowania formy aktu notarialnego pozwala na właściwy namysłowi darczyńcy i uświadomienie skutków dokonywanego nieodpłatnie przysporzenia, zmniejszając ryzyko pochopnych i nieprzemyślanych decyzji. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (np. przedmiot lub pieniądze zostały już przekazane obdarowanemu).

Rola notariusza w procesie sporządzania Umowy Darowizny jest kluczowa. Notariusz zapewnia, że umowa jest sporządzona zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, że wszystkie istotne elementy są zawarte i że zabezpieczony jest interes wszystkich osób, których może dotyczyć czynność notarialna. Notariusz również udziela stronom wszelkich niezbędnych informacji i pouczeń. Obowiązkiem notariusza, jest również zgłoszenie darowizny do odpowiedniego Urzędu Skarbowego. W przypadku gdy umowa darowizny dotyczy nieruchomości, notariusz składa również wniosek o wpis nowego właściciela w księdze wieczystej.

4. Konsekwencje Prawne Umowy Darowizny

Najważniejszym skutkiem podpisania umowy darowizny jest przeniesienie prawa własności. Umowa darowizny jest umową o skutku rozporządzającym, a więc już z chwilą jej podpisania przenoszona jest własność przedmiotu umowy na nabywcę. Nowy właściciel nieruchomości nie jest związany żadnymi ograniczeniami, może więc z niej korzystać, ale również sprzedać ją beż żadnej zgody poprzedniego właściciela.

Darowizna opodatkowana jest podatkiem od spadków i darowizn, przy czym darowizna otrzymana od małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę zwolniona jest od tego podatku, jeżeli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych zgłoszone zostanie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeśli darowizna zawierana jest w formie aktu notarialnego, to notariusz dba o zgłoszenie nabycia właściwemu urzędowi skarbowemu, więc nie istnieje ryzyko nie dopełnienia tego obowiązku.

5. Umowa darowizny a spadek

Darowizna dokonywana jest za życia darczyńcy, jednak mimo to ma ona wpływa również na kwestie dziedziczenia.  Przy obliczaniu zachowku uwzględnia się co do zasady darowizny dokonane za życia spadkodawcy. Wyjątkiem od tej zasady są drobne darowizny, przyjęte zwyczajowo w danych stosunkach oraz darowizny na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku – których to darowizn nie dolicza się przy obliczaniu zachowku.

Jeżeli uprawniony do otrzymania zachowku nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy (gdyż na przykład darowizny wyczerpały cały majątek przed śmiercią), może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę, sumy pieniężnej potrzebnej do zapłaty zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Dokonane darowizny istotne są też przy dokonywaniu działu spadku. Co do zasady spadkobiercy są zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn, z umowy darowizny może jednak wynikać iż darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia na rzeczy schedy spadkowej.

Powyższy tekst służy jedynie celom informacyjnym i ma charakter uproszczony, w celu omówienia Państwa sytuacji prosimy o kontakt z notariuszem w sposób opisany w zakładce „Kontakt”.